Odpowiedzialność dyscyplinarna nauczycieli
Odpowiedzialność dyscyplinarna nauczyciela (za uchybienia godności zawodu nauczyciela lub obowiązkom, o których mowa w art. 6 KN)
Podstawa prawna:
- art. 75 – 85 Ustawy z dnia 26 stycznia 1982 r. – Karta Nauczyciela (tekst jedn.: Dz. U. z 2006 r. nr 97, poz. 674 z późn. zm.),
- Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 22 stycznia 1998 r. w sprawie komisji dyscyplinarnych dla nauczycieli i trybu postępowania dyscyplinarnego (Dz. U. Nr 15, poz. 64 z dnia 3 lutego 1998 r.),
- Zarządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 26 listopada 2010 r. w sprawie powołania Odwoławczej Komisji Dyscyplinarnej dla Nauczycieli przy Ministrze Edukacji Narodowej oraz wyznaczenia rzecznika dyscyplinarnego i jego zastępców.
Art. 6 KN Nauczyciel obowiązany jest:
1) rzetelnie realizować zadania związane z powierzonym mu stanowiskiem oraz podstawowymi funkcjami szkoły:
dydaktyczną, wychowawczą i opiekuńczą, w tym zadania związane z zapewnieniem bezpieczeństwa uczniom w czasie zajęć
organizowanych przez szkołę;
2) wspierać każdego ucznia w jego rozwoju;
3) dążyć do pełni własnego rozwoju osobowego;
4) kształcić i wychowywać młodzież w umiłowaniu Ojczyzny, w poszanowaniu Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, w atmosferze wolności sumienia i szacunku dla każdego człowieka;
5) dbać o kształtowanie u uczniów postaw moralnych i obywatelskich zgodnie z ideą demokracji, pokoju i przyjaźni między ludźmi różnych narodów, ras i światopoglądów.
Karami dyscyplinarnymi dla nauczycieli są:
- nagana z ostrzeżeniem
- zwolnienie z pracy
- zwolnienie z pracy z zakazem przyjmowania ukaranego do pracy w zawodzie nauczycielskim w okresie 3 lat od ukarania
- wydalenie z zawodu nauczycielskiego (jest to równoznaczne z zakazem przyjmowania ukaranego do pracy w zawodzie nauczycielskim)
Nie wszczyna się postępowania dyscyplinarnego, a wszczęcie umarza, gdy za popełnione przewinienie nauczyciel został ukarany karą porządkową zgodnie z art. 108 Kodeksu Pracy.
Orzekanie w sprawach dyscyplinarnych nauczycieli – właściwe są komisje dyscyplinarne:
- pierwszej instancji przy wojewodzie (dla nauczycieli wszystkich typów szkół na terenie województwa)
Skład komisji dyscyplinarnych:
- nauczyciele mianowani różnych typów szkół i placówek oświatowych, mogą być również nauczyciele zatrudnieni w urzędach administracji rządowej na stanowiskach wymagających kwalifikacji pedagogicznych,
- członków powołuje , odwołuje, ustala liczbę i funkcje (przewodniczącego i zastępców) wojewoda i właściwy minister, przy którym komisja działa, w porozumieniu ze związkami zawodowymi,
- kandydatów, wraz z podaniem uzasadnienia, zgłaszają: organy administracji rządowej, samorządowej oraz rady pedagogiczne,
- kadencja komisji trwa 4 lata,
- obowiązki członka komisji można pełnić nie dłużej niż przez dwie kolejne kadencje.
Komisja pierwszej instancji orzeka w składzie trzyosobowym.
Komisja drugiej instancji orzeka w składzie:
– trzech członków, gdy orzeczono karę nagany z ostrzeżeniem, zwolnienia z pracy lub zwolnienia z pracy z zakazem przyjmowania do pracy w zawodzie nauczyciela w okresie 3 lat,
– pięciu członków, gdy orzeczono karę wydalenia z zawodu nauczyciela.
Przewodniczący komisji:
- zaznajamia się z każdą sprawą wpływającą do komisji
- ustala składy orzekające
- powołuje przewodniczącego składu, jeżeli sam nie przewodniczy składowi
- wyznacza termin pierwszego posiedzenia składu
- zapewnia szybki i sprawny przebieg postępowania dyscyplinarnego
- czuwa nad zgodnością postępowania z obowiązującymi przepisami
Rzecznik dyscyplinarny – powołuje go (oraz jego zastępców) organ, przy którym działa komisja dyscyplinarna, spośród pracowników zatrudnionych odpowiednio w kuratorium oświaty, MEN oraz MKiDN, w celu przeprowadzenia czynności mających ustalić zasadność zarzutu uchybienia godności zawodu lub obowiązkom oraz okoliczności przewinienia.
Zadania rzecznika dyscyplinarnego przy wojewodzie:
- prowadzenie postępowania wyjaśniającego na plecenie wojewody,
- składanie wniosków o wszczęcie postępowania dyscyplinarnego do komisji albo umorzenie postępowania wyjaśniającego,
- uczestniczenie w rozprawach dyscyplinarnych w charakterze strony,
- wnoszenie zażaleń na postanowienia i odwołań od orzeczeń komisji dyscyplinarnej przy wojewodzie do odwoławczej komisji dyscyplinarnej przy właściwym ministrze,
- składanie podań do właściwego ministra o wniesienie rewizji nadzwyczajnej od prawomocnego orzeczenia dyscyplinarnego.
Zadania rzecznika dyscyplinarnego przy właściwym ministrze:
- analizowanie dokumentacji spraw odwoławczych,
- uczestniczenie w rozprawach dyscyplinarnych w charakterze strony,
- składanie podań do właściwego ministra o wniesienie rewizji nadzwyczajnej od prawomocnego orzeczenia dyscyplinarnego.
Obwiniony
Za obwinionego uważa się nauczyciela, któremu doręczono zawiadomienie o wszczęciu postępowania wyjaśniającego.
Obwinionego nie uważa się za winnego zarzucanego przewinienia, dopóki nie zostanie mu udowodniona wina stwierdzona prawomocnym orzeczeniem dyscyplinarnym.
Obwinionemu przysługuje prawo do obrony w toku postępowania wyjaśniającego i w postępowaniu przed komisją.
Obrońca
Obwiniony ma prawo ustanowić obrońcę – może nim być np. kolega, nauczyciel, związkowiec, adwokat, radca prawny (nie może nim być członek komisji, przed którym toczy się sprawa).
Przewodniczący komisji może na wniosek obwinionego lub z własnej inicjatywy wyznaczyć obrońcę z urzędu.
Obwiniony może mieć jednocześnie dwóch obrońców .
O ustanowieniu obrońcy obwiniony powiadamia rzecznika dyscyplinarnego najpóźniej 7 dni przed rozprawą.
Etapy postępowania dyscyplinarnego
1. Postępowanie wyjaśniające
Organ, przy którym działa komisja, po otrzymaniu wiadomości o uchybieniu godności zawodu lub obowiązkom nauczyciela albo o toczącym się przeciw niemu lub zakończonym postępowaniu karnym niezwłocznie poleca rzecznikowi dyscyplinarnemu przeprowadzenie postępowania wyjaśniającego.
2. Wniosek rzecznika dyscyplinarnego o wszczęcie postępowania / umorzenie postępowania przez rzecznika dyscyplinarnego
3. Postępowanie przed komisją I instancji
Przewodniczący komisji wyznacza skład orzekający.
Komisja dyscyplinarna wydaje orzeczenie po przeprowadzeniu rozprawy oraz po wysłuchaniu głosów rzecznika dyscyplinarnego i obwinionego lub jego obrońcy.
4. Wydanie orzeczenia:
– o ukaraniu, mocą którego uznaje obwinionego winnym w całości lub części popełnienia zarzucanego mu przewinienia i wymierza karę dyscyplinarną,
– o uniewinnieniu,
– o umorzeniu postępowania, jeżeli zachodzą okoliczności to uzasadniające.
5. Postępowanie odwoławcze
- prawo wniesienia odwołania przysługuje rzecznikowi dyscyplinarnemu, obwinionemu lub jego obrońcy,
- wniesienie odwołania wstrzymuje wykonanie orzeczenia,
- odwołanie wnosi się na piśmie w dwóch egzemplarzach do komisji, która wydała orzeczenie, w terminie 14 dni od dnia doręczenia,
- przewodniczący komisji przesyła niezwłocznie odwołanie do odwoławczej komisji dyscyplinarnej wraz z aktami oraz stwierdzeniem, czy odwołanie wniesiono w terminie, a odpis odwołania stronie przeciwnej.
- orzeczenie komisji, od której nie zostało w terminie wniesione odwołanie lub wniesione odwołanie cofnięto, jest prawomocne i podlega wykonaniu,
- odwoławcza komisja dyscyplinarna po przeprowadzeniu rozprawy utrzymuje w mocy zaskarżone orzeczenie, uchyla orzeczenie w całości lub części i wydaje nowe orzeczenie albo przekazuje sprawę do ponownego rozpatrzenia przez komisję I instancji.
Prawomocność orzeczenia komisji odwoławczej
Orzeczenie odwoławczej komisji dyscyplinarnej jest prawomocne z chwilą ogłoszenia. Takie prawomocne orzeczenie podlega wykonaniu przez dyrektora szkoły, a w stosunku do dyrektora – przez organ prowadzący.
Od prawomocnych orzeczeń odwoławczych komisji dyscyplinarnych stronom przysługuje odwołanie do, właściwego ze względu na miejsce zamieszkania obwinionego, sądu apelacyjnego – sądu pracy i ubezpieczeń społecznych (w ciągu 14 dni od dnia doręczenia orzeczenia z uzasadnieniem).
Do rozpatrzenia odwołania stosuje się przepisy Kodeksu postępowania cywilnego o apelacji.
Od orzeczenia sądu apelacyjnego kasacja nie przysługuje.
Termin do wszczęcia postępowania dyscyplinarnego
Postępowanie dyscyplinarne nie może być wszczęte po upływie 3 miesięcy od dnia uzyskania przez właściwy organ, przy którym powołana została komisja dyscyplinarna – wiadomości o popełnieniu czynu uzasadniającego nałożenie kary i po upływie 3 lat od popełnienia tego czynu.
Jeżeli czyn ten stanowi przestępstwo, okres ten nie może być krótszy od okresu przedawnienia ścigania tego przestępstwa.
Rozwiązanie stosunku pracy po popełnieniu czynu nie stanowi przeszkody do wszczęcia i prowadzenia postępowania dyscyplinarnego oraz wymierzenia kary dyscyplinarnej.
Postępowanie dyscyplinarne a postępowanie karne
Postępowanie dyscyplinarne za czyn podlegający ukaraniu w postępowaniu karnym lub w sprawach o wykroczenia może być prowadzone równocześnie z postępowaniem karnym.
Orzeczenie wydane w postępowaniu karnym lub w sprawach o wykroczenia nie stanowi przeszkody do wymierzenia kary dyscyplinarnej.
Jeżeli w sprawie będącej przedmiotem postępowania dyscyplinarnego zapadł prawomocny skazujący wyrok sądowy, skład orzekający jest związany ustaleniami sądu w zakresie winy.
SN w wyroku z 11 maja 2001 r.(sygn. akt III SZ 2/00) orzekł, że jeżeli nauczyciel popełnił czyn powodujący odpowiedzialność dyscyplinarną, który jest jednocześnie przestępstwem w świetle przepisów Kodeksu karnego, podlega karze zarówno dyscyplinarnej, jak i przewidzianej w Kodeksie karnym – zatem nauczyciele podlegają odpowiedzialności dyscyplinarnej za uchybienia obowiązkom lub godności zawodu niezależnie od odpowiedzialności karnej.
Zawieszenie w pełnieniu obowiązków a postępowanie dyscyplinarne/karne
Dyrektor szkoły może zawiesić w pełnieniu obowiązków nauczyciela, a organ prowadzący dyrektora, przeciwko któremu wszczęto postępowanie karne lub złożono wniosek o wszczęcie postępowania dyscyplinarnego, jeżeli ze względu na powagę i wiarygodność wysuniętych zarzutów celowe jest odsunięcie nauczyciela od wykonywania obowiązków w szkole.
W sprawach niecierpiących zwłoki zawieszenie może nastąpić przed wszczęciem postępowania dyscyplinarnego.
Zawieszenie następuje z mocy prawa w przypadku tymczasowego aresztowania lub pozbawienia wolności w związku z postępowaniem karnym.
Dyrektor zawiesza w pełnieniu obowiązków nauczyciela (organ prowadzący – dyrektora), jeżeli wszczęte postępowanie karne lub złożony wniosek o wszczęcie postępowania dyscyplinarnego dotyczy naruszenia praw i dobra dziecka.
Czas trwania zawieszenia w pełnieniu obowiązków
Zawieszenie nie może trwać dłużej niż 6 miesięcy, chyba że przeciwko nauczycielowi (dyrektorowi) toczy się jeszcze postępowanie wyjaśniające, w związku z którym nastąpiło zawieszenie.
Zawieszenie w pełnieniu obowiązków a wynagrodzenie nauczyciela (dyrektora) wynagrodzenie zasadnicze może ulec ograniczeniu, a tymczasowo aresztowanego ulega ograniczeniu najwyżej do połowy, w zależności od stanu rodzinnego nauczyciela, począwszy od pierwszego dnia miesiąca kalendarzowego następującego po miesiącu, w którym nastąpiło zawieszenie, w okresie zawieszenia nie przysługują dodatki oraz wynagrodzenie za godziny ponadwymiarowe.
Wynagrodzenie a umorzenie postępowania karnego lub dyscyplinarnego
Jeżeli postępowanie karne lub dyscyplinarne zakończy się umorzeniem z braku dowodów winy albo wydaniem orzeczenia lub wyroku uniewinniającego, nauczycielowi należy zwrócić zatrzymane kwoty wynagrodzenia.
W okresie odbywania kary pozbawienia wolności wynagrodzenie nie przysługuje.
Wykonywanie orzeczeń dyscyplinarnych
Prawomocne orzeczenie komisji podlega wykonaniu przez dyrektora szkoły, a w stosunku do dyrektora – przez organ prowadzący.
Wykonanie polega na:
– włączeniu do akt osobowych ukaranego nauczyciela odpisu orzeczenia o ukaraniu,
– wyłączeniu z akt osobowych wszelkich dokumentów dotyczących postępowania dyscyplinarnego, w przypadku uniewinnienia lub umorzenia postępowania dyscyplinarnego,
– rozwiązaniu stosunku pracy w przypadku orzeczenia zwolnienia z pracy (z końcem miesiąca w którym otrzymał prawomocne orzeczenie),
stwierdzeniu wygaśnięcia stosunku pracy z mocy prawa w przypadku orzeczenia kary zwolnienia z pracy z zakazem wykonywania zawodu nauczyciela przez 3 lata lub kary wydalenia z zawodu – wygaśnięcie następuje z dniem uprawomocnienia się orzeczenia dyscyplinarnego.
Zatarcie kar dyscyplinarnych
- Kary dyscyplinarne: nagana z ostrzeżeniem, zwolnienie z pracy, zwolnienie z pracy z zakazem przyjmowania do pracy w zawodzie nauczycielskim w okresie 3 lat od ukarania, podlegają zatarciu, a odpis orzeczenia o ukaraniu dołączony do akt osobowych nauczyciela ulega zniszczeniu, po upływie 3 lat od dnia doręczenia nauczycielowi prawomocnego orzeczenia o ukaraniu -w przypadku nagany i zwolnienia z pracy, a po upływie 6 lat – w przypadku zakazu pracy w zawodzie przez 3 lata, jeżeli w tym okresie nie był karany dyscyplinarnie.
- Z chwilą zatarcia kary dyscyplinarnej uważa się ją za niebyłą.
- Obowiązek zatarcia spoczywa na dyrektorze szkoły i organie prowadzącym.
